W dniach 24 – 28 października 2022 roku delegacja z powiatu kętrzyńskiego uczestniczyła
w mobilności w ramach projektu „Poznanie i wykorzystanie dobrych praktyk w zakresie rozwoju kształcenia zawodowego jako dobrej alternatywy dla kształcenia ogólnego poprzez wizyty w Turyngii”. Projekt był finansowany ze środków Unii Europejskiej i realizowany przez Wyższą Szkołę Agrobiznesu w Łomży.
W powiatowej delegacji nie zabrakło naszych przedstawicieli – Marty Kragiel, dyrektora POWRE w Kętrzynie i Anety Dunaj, dyrektora SOS-W w Kętrzynie i doradcy metodycznego kształcenia specjalnego. Odwiedziliśmy miasta Erfurt, Gotha i Mühlhausen.
Pierwszego dnia zostaliśmy powitani przez Dyrektora Zarządzającego FAV Service gGmbH Pana Heiko Schülera, który zaprezentował nam system orientacji zawodowej i dualnego systemu kształcenia w Turyngii. Władze niemieckich landów ogromną wagę przykładają do wychowania i kształcenia młodego pokolenia, szczególnie w momencie jego wkraczania w dorosłość. Pomagają najpierw w wyborze szkoły i zawodu, a potem adaptacji w środowisku pracy, co ma ścisłe przełożenie na późniejszy sukces w życiu dorosłym.
Na czym polega fenomen niemieckiego systemu?
Po pierwsze duży nacisk kładziony jest na doradztwo zawodowe, które jest usystematyzowane i prowadzone od wczesnych lat szkolnych. Oferta skierowana jest głównie do młodzieży uczącej się oraz absolwentów. Zauważa się wysoki poziom współpracy Agencji Pracy z innymi instytucjami, takimi jak: instytucje edukacyjne – szkoły, wyższe uczelnie, instytucje kształcenia ustawicznego, Krajowa Izba Gospodarcza, organizacje pracodawców, samorządowych, biura doradztwa zawodowego i in. Agencje pracy mają ustawowy obowiązek prowadzenia orientacji zawodowej i współpracy w tym zakresie ze szkołami. Dotyczy to szczególnie uczniów ostatnich i przedostatnich klas. Wczesne rozpoczęcie informacji i orientacji zawodowej to: ogólne wprowadzenie w problematykę wyboru zawodu oraz informacje nt. wymagań, treści kształcenia, dalszych możliwości zawodowych na rynku pracy.
Po drugie – Ausbildung, czyli kształcenie dualne w szkołach zawodowych, dzięki któremu młody Niemiec zdobywa nie tylko wykształcenie, ale nabywa równocześnie doświadczenia zawodowego, a także – co jest szczególnie istotne dla niego – zarabia pieniądze, i to z naszej perspektywy, wcale nie małe. Młodzi ludzie korzystając z systemu dualnego mogą kształcić się aż w 350 profesjach, czasami bardzo wąsko wyspecjalizowanych.
Dualne kształcenie zawodowe to równoczesne, dwutorowe kształcenie ogólne w systemie szkolnym połączone z nauką zawodu zorganizowaną przez pracodawcę. Zaangażowane są w nie instytucje federalne, kraje związkowe oraz izby przemysłowo-handlowe, pracodawcy i oczywiście uczniowie. W niemieckim systemie kształcenia dualnego praktyka zawodowa to zatrudnienie, umowa o pracę, zawarta między pracodawcą a pracownikiem. Nauka w szkole i w przedsiębiorstwie, zgodnie z wybranym profilem zawodowym. System kształcenia dualnego pozwala uczniom poznać tajniki zawodu „od kuchni”, bowiem wiedzy teoretycznej w szkole towarzyszy nauka praktyczna w przedsiębiorstwie. To korzyści dla uczniów, ale też dla przedsiębiorców, którzy mają pewność, że zatrudnią dobrze przygotowanych pracowników.
Naukę w systemie dualnym, czyli kształcenie zawodowe w szkole i zakładzie pracy, podejmuje 2/3 młodzieży w Niemczech. W oparciu o system dualny uczeń zyskuje teoretyczną wiedzę i bezpośredni kontakt z rynkiem pracy. Część praktyczną nauki finansuje firma, teoretyczną kraje związkowe. Całość edukacji nadzorują izby gospodarcze i handlowe. W praktykach mogą uczestniczyć uczniowie powyżej 16 roku życia, przy czym nie założono górnej granicy wieku (!); jedyny warunek to znalezienie pracodawcy, który przyjmie ucznia na praktyki. Plan praktyk powinien być spójny z programem szkolnym. W systemie dualnym to firma, a nie szkoła odpowiada za przebieg nauki. Uczniowie realizują np. dwa tygodnie pracy w firmie – tydzień nauki. Pracodawca ma w obowiązku dostarczyć uczniowi wiedzę teoretyczną i praktyczną w takim stopniu, że ten zda państwowy egzamin zawodowy.
Przez cały czas trwania nauki uczeń otrzymuje wynagrodzenie (na podstawie podpisanej umowy o pracę). Włącza się go też w system ubezpieczeń społecznych. Naukę w systemie dualnym mogą podejmować absolwenci szkół głównych, gimnazjów, szkół specjalnych, szkół realnych i szkół zawodowych, bez względu na uzyskane oceny. Istnieje również szansa dla studentów, którzy pobierając naukę w szkole wyższej, mogą być równocześnie zatrudnieni w zakładzie pracy.
W zależności od wybranego zawodu nauka trwa od 2 do 3,5 lat. Gdy uczeń już posiada wcześniej wyuczony zawód, czas nauki można skrócić. Przez pierwsze 4 miesiące jest się na okresie próbnym, który umożliwia uczniowi i pracodawcy wypowiedzenie nauki (nie trzeba podawać żadnego powodu, wypowiedzenie musi zachować formę pisemną).
Prawie 2/3 uczniów znajduje zatrudnienie w firmie, w której się szkolili. Nie dość, że się uczysz, to jeszcze za to płacą. To zdecydowana zaleta systemu dualnego – do nauki motywuje finansowo. Warto też wspomnieć o widokach na przyszłość – coraz więcej jest branż, w których zatrudnia się osoby po kształceniu dualnym niż po edukacji w szkole wyższej. Zwieńczeniem lat edukacji jest egzamin końcowy (z części praktycznej i teoretycznej) przed komisją egzaminacyjną (w jej skład wchodzą przedstawiciele izb rzemieślniczych, przemysłu i handlu lub też innych izb gospodarczych). Egzamin zaliczony pozytywnie gwarantuje, że kwalifikacje będą uznawane w całej Unii Europejskiej. Potwierdzeniem zdania egzaminu jest świadectwo końcowe, które wydaje właściwy organ.
Kształcenie dualne nie zamyka drogi do matury czy studiowania na uczelni wyższej. Warto też podkreślić, że to firma, w której kształci się uczeń, a następnie pracuje w niej zawodowo, często wspiera młodych ludzi w dalszym rozwoju finansując szkołę pozwalającą zdać maturę czy studia wyższe. Takie działanie ma oczywiście swój cel – utożsamianie się pracownika z firmą, efektywna praca na rzecz pracodawcy i brak chęci zmiany firm. Wszak to właśnie od początku inwestuje się w pracownika.
Po trzecie – odpowiedź na zapotrzebowanie rynku pracy. System dualny jest lekarstwem na kształcenie rzeszy niepotrzebnych specjalistów. Prowadzi do celowania w rynek pracy na poziomie lokalnym, a na poziomie edukacji – ogranicza rozdźwięk pomiędzy ofertą szkół a oczekiwaniami pracodawców.
Podczas naszego pobytu w Turyngii mogliśmy odwiedzić wiele firm, które uczestniczą w kształceniu dualnym. Były to zakłady metalurgiczne, stolarskie, mechatroniczne, logistyczne i wiele in. Czasami były to całe kampusy, a czasem znane firmy i marki, jak np. dom towarowy Moses, w którym obecnie kształci się 7 osób, doświadczając pracy na każdym handlowym stanowisku oraz luksusowy The Lindenhof Hotel, w którym również kształcą się młodzi ludzie we wszystkich możliwych stanowiskach hotelowych ( obecnie 8 osób). Ciekawym doświadczeniem było odwiedzenie Diakonie Doppelpunkt, ośrodka, w którym szkolnictwo dualne prowadzone jest wśród osób niepełnosprawnych. W prowadzonej przez kościół ewangelicki instytucji przygotowują się od pracy zawodowej pakowacze, krawcowe, stolarze, ogrodnicy i kucharze. Oni również otrzymują wynagrodzenie za swą pracę, ale z uwagi, że jest to instytucja kościelna, jest ono niższe niż w przypadku firm świeckich.
Wyjazd do Turyngii był ciekawym doświadczeniem. Z pewnością przyczyni się on do promowania w jednostkach oświatowych naszego powiatu doradztwa zawodowego i indywidualnego poradnictwa, które od 2017 roku przecież funkcjonuje w polskiej szkole. Od 1 września 2022 profesjonalne poradnictwo zawodowe prowadzi również Powiatowa Poradnia Psychologiczno -Pedagogiczna w Kętrzynie.
Opracowała Marta Kragiel
na podstawie własnych obserwacji oraz z wykorzystaniem informacji z artykułu „Ausbildung, czyli niemiecki system kształcenia dualnego” (K. Szczotka – https://epale.ec.europa.eu/pl/blog/ausbildung-czyli-niemiecki-system-ksztalcenia-dualnego – dostęp 3.11.2022)
